Eurasian Coot / ભગતડું

Eurasian Coot : ભગતડું - એક જળચર પક્ષી

દસાડી, આડ, અથવા ભગતડું (અંગ્રેજી: Eurasian Coot), (Fulica atra) એ એક જળચર પક્ષી છે, જેનું કદ મારઘીથી નાનું છે. તેરના કપાળે સફેદ ચામડી છે.વાળી તેની ચાંચ પણ રાખોડી ધોળી. બાકીનું આખું શરીર કાળું. પગ લીલા રંગના. પૂંછડી સાવ ટૂંકી. નર-માદા દેખાવે સરખા.  ચોમાસા બાદ નાનાં તળાવોમાં નાની સંખ્યામાં જોવા માળે. ઠંડી શરૂ થતાં અનુકૂળ જળાશયોમાં મોટી સંખ્યામાં આવે.

આ પક્ષી તાજા પાણીના તળાવો અને સરોવરોમાં પ્રજનન કરે છે. તેનો ફેલાવો યુરોપ, ઓસ્ટ્રેલિયા, એશિયા અને આફ્રિકામાં છે. હાલમાં ન્યુઝીલેન્ડમાં પણ તેમનો વિસ્તાર થયો છે. આમ તો આ આખા વિસ્તારના મધ્યભાગમાં તેનો ફેલાવો છે પણ શિયાળામાં જ્યારે પાણી થીજી જાય છે ત્યારે તે એશિયાથી છેક દક્ષિણ અને પશ્ચીમ તરફ સ્થળાંતર કરે છે. આ પક્ષી 32–42 સે.મી. લંબાઈ અને 585–1100 ગ્રામ  વજન ધરાવે છે,  કપાળના ભાગે સફેદ અને બાકીના શરીરે કાળો રંગ ધરાવે છે.

પાણીમાંની વનસ્પતિ, તેમનાં બીજ, જીવડાં, માછલી વગેરે તેનો ખોરાક.

નાની ડુબકી / Little Grebe

નાની ડુબકી:

(અંગ્રેજી : Little Grebe, હિન્દી: पनडुब्बि, સંસ્કૃત: लघुवज्जुल), લંબાઇમાં ૨૩-૨૯ સેમી. હોય છે. ડૂબકી કુળમાં ત્રણ પારકરની જોવા મળે છે: નાની ડૂબકી, ચોટીલી ડૂબકી અને શ્યામગ્રીવ ડૂબકી(કાળા ગળાની ડૂબકી) જેમાં નાની ડૂબકી આ કુટુંબનું નાનામાં નાનું જળપક્ષી છે, જે લગભગ તમામ પ્રકારનાં જળસ્ત્રોતો પર જોવા મળે છે.

આ પક્ષી ગજબનું તરવૈયું અને ડુબકીબાજ હોય છે, અને પાણીમાંથી માછલી પકડવામાં તે નિપૂણતાનો ઉપયોગ કરે છે.

બુલબુલ / Bulbul

બુલબુલ :

Red-vented Bulbul -બુલબુલ

White-eared Bulbul -
રણ બુલબુલ

બુલબુલ નામનું એક પંખી છે, તે લગભગ બધા જાણે. તેને ઓળખી બતાવશો એમ કહો તો મોટા ભાગના લોકોને બોચી ખંજવાળવાનો વારો આવે.

બુલબુલ કદમાં કાબરથી નાનું. વીસ સેન્ટિમીટરની તેની કાયા. બૂઠી કલગીવાળું માથું,  ડોક અને ગળું કાળા રંગનાં. ઢીઢું સફેદ. બાકીનું ઉપલું શરીર તપખીરિયા રંગનું. તેમાં સફેદ વલયાકાર ભાત. પેટાળ સફેદ. પૂંછડીની નીચે લાલ હિંગળોકિયા રંગનું ચકદું. બુલબુલ ઓળખવાની તે સહેલી નિશાની. નર, માદા દેખાવે સરખાં.

આ સિવાય બીજાં ત્રણ જાતનાં બુલબુલ આપણે ત્યાં થાય છે. તેમાં સિપાહી બુલબુલ (રેડ વ્હીસ્કર્ડ બુલબુલ) અને રણ બુલબુલ (વ્હાઈટ ઈયર્ડ બુલબુલ) આપણા બુલબુલને ખૂબ મળતાં આવે. તેમને જોતાં તે બુલબુલની જ બીજી જાત છે એ તરત ખ્યાલમાં આવે. સફેદનેણ બુલબુલ દેખાવે અને રીતભાતે અલગ. વૃક્ષોને બદલે તે ગીચ છોડઝાંખરામાં ફરે, ચરે. સ્વભાવે બહુ શરમાળ. પોતાના રહેઠાણની બહાર બહુ ઓછું નીકળે. તેની આંખ ઉપર સફેદ પટ્ટી જેવી લાંબી નેણ છે. તેને ઓળખવાની તે એક નિશાની. વળી તે બોલકણું વધારે છે. તેની હાજરીની જાણ આપણને તેના અવાજથી થાય. રણ બુલબુલ સમગ્ર ગુજરાતના ઓછાં વૃક્ષોવાળા પ્રદેશ અને કાંટ્યોમાં વસે છે. પ્રજનનઋતુ મુખ્યત્વે ચોમાસું. નાના છોડ કે વાડમાં માળો કરે. સુગઠિત સરસ મજાની વાટકી જેવો તે હોય. એવી જગ્યાએ તે કર્યો હોય કે ઝટ નજરે ન ચડે.

બાગબગીચા, ઘર, વાડી કે પાદર એમ બુલબુલ આપણી નજીક વસે છે. મોટે ભાગે વૃક્ષચર પંખી. છોડ, ઝાડમાં ફરતું રહે. જંગલી ફળફળાદિ ખાય તેમ જીવાત પણ ખાય.

માહિતી : લાલસિંહ રાઓલ