Bay-backed shrike : પચનક લટોરો
બે બેક્ડ શ્રાઈક (Bay-backed shrike) લટોરાઓમાં સૌથી નાનું, બુલબુલ જેવડું પક્ષી છે. છેડેથી આંકડાવાળી કાળી ચાંચ, રાખોડી-રૂપેરી માથું, કપાળથી આંખો સુધી અને પાછળ જતો પહોળો કાળો પટ્ટો, લાલાશ પડતી છીંકણી રંગની પીઠ વગેરે ખાસ નિશાનીઓ છે. પેટાળ સફેદ હોય છે. પૂંછ સફેદ-કાળા રંગની ચડ ઊતર પીંછા વાળી હોય છે. કેડ સફેદ હોય છે. વન વગડા બાવળનાં જંગલોમાં રહે છે. પાકિસ્તાન અને ભારતભરમાં રહે છે. ઇશાન ભારતમાં ભાગ્યેજ દેખા દે છે. બંગલાદેશ, મ્યાનમાર અને શ્રીલંકામાં પણ વસતા નથી. ગાઢ જંગલો અને રણ પ્રદેશથી દૂર રહે છે. નર-માદા દેખાવે સરખાં હોય છે. ડાળી કે વાડ ઉપર એકલું પક્ષી બેસેલું જોવામાં આવે છે.
મીઠા અવાજે સંગીત પીરસે છે. બીજા પક્ષીઓનાં અવાજની નકલ પણ કરે છે. વિજય ગુપ્ત મૌર્ય લખે છે કે, ‘પચનક લટોરાનાં પાંચ રંગની સજાવટ તમે નજરે જાુઓ, તેની ઘાંટીલી નાની કાયા જાુઓ અને તેની સોહામણી રીતભાત અને લટુડા પટુડા કરતી મીઠી બોલી સાંભળો તો તમને એ પંખી પાળવાનું મન થઇ જાય એવું લોભામણું છે.’
પ્રજનનકાળ એપ્રિલથી સપ્ટેમ્બર (ખાસ જૂન-જુલાઈ) છે. ઘાસ, રૂ, પીંછા વગેરેનો પ્યાલા જેવો માળો બનાવી તેમાં દૂધિયા લટોરા જેવાં પણ કદમાં નાના ઇંડા મૂકે છે.
માહિતી સાભાર -ડૉ. અશોક એસ. કોઠારી