Republic Day - 2019

28 July 2018

Leopard


દીપડો- 

એ બિલાડી કુળનું ગુજરાતમાં મળી આવતું અનોખું પ્રાણી છે. તે પ્રાકૃત્તિક સંજોગો પ્રમાણે અનુકૂલન ઝડપથી સાધી લેતાં પ્રાણીઓ પૈકીનો એક હોવાથી રાજ્યમાં તેની વસતી સતત વધી રહી છે. દીપડો અમદાવાદ જિલ્લાને છોડીને સમગ્ર રાજ્યના તમામ જિલ્લાઓમાં જોવા મળે છે. સોનેરી રંગના શરીર ઉપર કાળા રંગના ટપકાંનાં ઝુમખા દીપડાને પ્રાણીસૃષ્ટીના સૌથી આકર્ષક પ્રાણી પૈકીનો એક બનાવે છે. દીપડાનું આયુષ્ય 20 વર્ષ સુધીનું હોય છે. તે નિશાચર પ્રાણી છે અને રાત્રે જ શિકાર કરે છે. તેના ભક્ષ્યમાં હરણ, વાંદરા, કૂતરા, મોર, ઘેંટા અને બકરાંનો સમાવેશ થાય છે. તેની શિકાર કરવાની આદતોને લીધે આ માંસભક્ષી અને માનવો વચ્ચે ઘર્ષણ થવાના કિસ્સા અવારનવાર બનતાં રહે છે. દીપડો વૃક્ષ ઉપર પણ આસાનીથી ચઢી શકે છે. ઘણી વખત તે શિકારને લઇ તે વૃક્ષ ઉપર ચઢી જાય છે. ગામડાના હદવિસ્તારમાં કૂતરાઓના ભસવાનો અવાજ અને જંગલમાં વાંદરાઓની હૂપાહૂપ આ માંસભક્ષીની હાજરીની ચાડી ખાય છે. માતા દીપડી એક વખતની વિયાણ (પ્રસૂતિ)માં 2થી 4 બચ્ચાંને જન્મ આપે છે. તેનો પ્રસૂતિકાળ 84થી90 દિવસ હોય છે.
ગુજરાતમાં દીપડાની વસતી સતત વધતી રહી છે. હાલમાં ગુજરાતમાં "1070” (2006ની વસતી ગણતરી)થી વધુ દીપડાની વસતી છે.

24 July 2018

Barn Swallow (શિયાળું તારોડીયું )

Barn Swallow (શિયાળું તારોડીયું )

  તાર ઉપર પાંચ, પચીસ, પચાસ કે સો બસો વાદળી રંગના અને કદે ચકલી જેવડા પણ નાજુક પંખીઓને હારબંધ બેઠેલા જુઓ તો સમજી લેવું કે તે છે શિયાળું તારોડિયા. પૂંછડી સહિત ઉપરનું આખું શરીર ચમકતા ઘેરા વાદળી રંગનું. કપાળ, દાઢી અને ગળું કથ્થાઈ. છાતી ઘેરી વાદળી.પેટાળ સફેદ. પાંખો લાંબી અને સાંકડી. પૂંછડી ઊંડી ફાટવાળી. નર માંદા સરખાં. અવાજ આનંદપૂર્ણ ઝીણો, ચી ..ચી. ચી.
શિયાળું તારોડીયું આપણે ત્યાં બલુચિસ્તાન, કાશ્મીર, હિમાલય તથા પશ્ચિમ એશિયા તરફથી આવે છે. ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બરથી તેમની સંખ્યા વધવા લાગે. વસંત ઋતુ આવતાં પોતાના વતન તરફ જતાં રહે. સમુહમાં રહેનાર પંખી. હવામાં ઉડતી નાની મોટી જીવાત એ તેનો ખોરાક. ઉડવાની છટા લાલિત્યપૂર્ણ. થોડીવાર ઝડપભેર પાંખો વીંઝે અને પછી ખુલ્લી લાંબી પાંખો ઉપર હવામાં આનાયાસ તરતાં જાય. આવી રીતે ઉડતાં નીચે જીવડું ભલે તો ચપળતાથી હવામાં ડૂબકી મરી પકડી લે. ઊડવામાં એવા કુશળ કે ઝડપભેર ઉડ્યે જતાં હોય છતાં અચાનક લોંકી ખાઈને આસાનીથી દિશા પલટો કરી શકે. નાનાં-મોટા જૂથમાં ઘાસના મેદાનો કે જળાશયો ઉપર ઉડતાં ઉડતાં હવામાંથી જીવડાં પકડ્યા કરે. નદી તળાવની સપાટીથી સહેજ જ ઊંચે સામા પવને ધીમે ધીમે ઊડવાનાં શોખીન. એવી રીતે ઉડતાં ઉડતાં પાણીની સપાટી ઉપરના જીવડાને ચપળતાથી પકડીને ખાઈ જાય. માણસોની અને વાહનોની અવર જવર વચ્ચે પણ સ્વસ્થતાથી હવામાંથી જીવડાં પકડ્યા કરે. સ્વદેશ પાછાં જતાં અગાઉ સેંકડોની સંખ્યામાં ભેગાં થાય અને પછી સાથે પ્રયાણ કરે.   
(પ્રકૃતિ પરિચય શ્રેણી ભાગ.૧માંથી સાભાર)           

22 July 2018

Pheasant-tailed Jacana (શ્વેતપંખ જલમાંજર)

Pheasant-tailed Jacana (શ્વેતપંખ જલમાંજર)


        કુદરત નવીનતા પ્રેમી છે. પંખીઓને તેણે કેવા જુદા જુદા આકાર આપ્યા છે? કોઈની ચાંચ લાંબી તો કોઈની પૂંછડી. કોઈના પગ લાંબા તો કોઈની પાંખ. કોઈ વળી એવા કે જેમની ડોક અને પગ બંને લાંબા. આ વિવિધતા બધાની નજરે ચડે એવી, એટલે સામાન્ય માણસો પણ એનાથી પરિચિત. અતિ લાંબી આંગલીવાળા પણ થોડા પંખીઓ છે તે ભાગ્યે જ જાણતા હશે. શ્વેતપંખ જલમાંજર આવું પંખી છે.
                લાંબી આંગળીઓ શ્વેતપંખ જલમાંજરની જીવનચર્યાને અનુરૂપ છે. જળાશયોમાં ઉગી નીકળેલા કમળ અને શિંગોડાના વેલાનાં પાંદડાં પાણી ઉપર પથરાઈને પડ્યાં હોય છે. આવાં તરતાં પાંદડા ઉપર લાંબી આંગળીઓને લીધે  શ્વેતપંખ જલમાંજર સહેલાઈથી હરીફરી શકે છે. તેના ઉપર ચાલતાં ચાલતાં પાણીમાંની જાત જાતની જીવાત અને કુમળી વનસ્પતિને તે ખાય. કમળના તરતાં પાંદડાં ઉપર તેને આરામથી ચાલતો જોઈ આપણને નવાઈ લાગે. લાંબી આંગળીઓને લીધે તેના શરીરનું વજન વધારે સપાટી ઉપર વહેંચાઈ જાય. એટલે તરતી વનસ્પતિ ઉપર તે ચાલતી વખતે તે ડૂબી જતો નથી. છીછરા પાણીમાં ચાલીને તે ખોરાક શોધે છે. પાણીની નાની મોટી જીવાત, તેમની ઇયળો, બચ્ચાં, વનસ્પતિ, તેનાં બીજ વગેરે તેમનો મુખ્ય ખોરાક.
        પ્રજનન ઋતુ ચોમાસામાં મીં..આં..ઉં ...એવો મીઠો લાગતો બિલાડી જેવો તે અવાજ કરે. તેની આવી બોલી પરથી તેનું નામ પડ્યું જલમાંજર. બીજી ઋતુમાં ટેંવી ...ટેંવી ... એમ બોલે. પાણીમાં ઉગેલા ઘાસ તથા વનસ્પતિના પાંદડાંથી તરતાં માળા બનાવે. દૂરથી જોતાં વનસ્પતિના નાના ઢગલા જેવા દેખાય. ખ્યાલ ન આવે કે તે માળો છે.   
        પ્રજનન ઋતુમાં નર-માદા બંને દેખાવડા બની જાય. મોઢું અને ગળું સફેદ. ડોક સોનેરી પીળી અને તેનાં ફરતી બદામી રેખા. બાકીનું શરીર ચોકલેટી રંગનું. પાંખમાં સફેદ અને કાળા રંગ, તેથી ઉડે ત્યારે કાબરો દેખાય અને તરત ધ્યાન ખેંચે. તેને ઓળખવાની તે એક નિશાની. પેટાળ કાળું લાગે તેવું ઘેરું કથ્થાઈ. કાળી પૂંછડીમાંથી દાતરડા જેવા આકારના બે પીંછાં લાંબા થઈને બહાર નીકળે.તેના લીધે તેનો દેખાવ આકર્ષક બની જાય. પગ નાજુક, લાંબા અને રંગે લીલા. આંગળીઓ અતિ લાંબી. ચાંચ ભૂખરી. નર માદા દેખાવે સરખા.પ્રજનન ઋતુ બાદ પૂંછડીમાંના બે લાંબા પીંછાં ખરી પડે અને શરીરનો ચોકલેટી રંગ આછો બદામી બની જાય. ડોક પીળી મટી સફેદ થઇ જાય. છાતી ઉપર આછો બદામી પટો નીકળે. માદા નર કરતાં સહેજ મોટી.
        જળાશયો તેનું કાયમી નિવાસસ્થાન. પણ ખોરાકની અનુકૂળતા મુજબ સ્થાનિક હરફર કરે. ચોમાસામાં નીચાણવાળા ભાગોમાં પાણી ભરાઈને નાની મોટી તલાવડીઓ થઇ જાય છે. તેને શોભાવવા પણ જલમાંજર આવી પહોંચે. સ્વભાવે ખાસ શરમાળ નથી. કનડવામાં ન આવે તો લોકોની નહાવા, ધોવાની કે પાણી ભરવાની ધમાલથી થોડે અંતરે શાંતિથી પોતાના ઉદરપોષણ અર્થે ફરતો રહે. તે સમુહચારી પંખી નથી, પણ ચોમાસા બાદ અનુકૂળ જળાશયોમાં ઠીક ઠીક સંખ્યામાં છુટા છુટા જોવા મળે. 
(પ્રકૃતિ પરિચય શ્રેણી ભાગ.૨માંથી સાભાર)      

20 July 2018

સાંસ્કૃતિક હોલ તથા સ્વાધ્યાય ખંડનો લોકાર્પણ સમારોહ

આજરોજ શ્રી કે.જે. શાહ હાઈસ્કૂલ - ઠેબા, શાળા સંકુલમાં દાતા શ્રી અશોકભાઈ શાહ દ્વારા નવનિર્મિત સાંસ્કૃતિક હોલ તથા સ્વાધ્યાય ખંડનો લોકાર્પણ સમારોહ પ.પૂ. મહંતશ્રી દેવપ્રસાદજી મહારાજશ્રી (શ્રી આણદાબાવા સેવા સંસ્થા)ના હસ્તે યોજવામાં આવ્યો. જેમાં અતિથિ વિષેશ શ્રી આર.કે. શાહ, શ્રી કીર્તિકુમાર આર. દોઢિયા, શ્રી ધીરુભાઈ વી. હરણીયા, શ્રી કારાભાઈ ખરા અને પાર્શ્વનાથ જૈન ઉપાશ્રયના મુનિશ્રી ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.













17 July 2018

Indian Jackal

The Indian Jackal (Canis aureus indicus), belongs to the dog family and plays a very important role in the maintenance of the Eco-system as a scavenger. Jackals can best be described as opportunistic omnivores. They cooperatively hunt small or young deer such as Chital (Spotted deer) or, Barking deer. They also eat snakes and other reptiles, insects, ground-dwelling birds, fruits, berries and grass.